Działania hybrydowe destabilizują niezależność energetyczną Polski - Nobilis Media

Menu główne:

Działania hybrydowe destabilizują niezależność energetyczną Polski

kmdr por. rez. dr Jarosław Keplin/ Nobilis Media

Działania hybrydowe destabilizują niezależność energetyczną Polski

Rezultatem działań hybrydowych może być skuteczna destabilizacja kluczowych obszarów funkcjonowania państwa. W działaniach hybrydowych agresor zdeterminowany jest uzyskaniem celu przy minimalizowaniu kosztów jego osiągnięcia.

Zapewnienie bezpieczeństwa państwa w XXI wieku nabiera szczególnego znaczenia. Globalizacja i rosnąca współzależność pomiędzy państwami skutkuje nieprzewidywalnością oraz turbulencją zachodzących zjawisk. Sprawia to, że współczesne państwa ulegają ciągłym przemianom, gdzie następują przeobrażenia społeczno-polityczne i gospodarcze, których skutki są trudne do przewidzenia. Wydarzenia na Ukrainie, a w szczególności aneksja Krymu przez Federację Rosyjską w 2014 r., zostały zidentyfikowane przez licznych badaczy i ekspertów w obszarze bezpieczeństwa jako wojna hybrydowa (Hybrid War) lub zagrożenia hybrydowe (Hybrid Threats). Obok tych dwóch popularnych terminów pojawiły się inne, mniej powszechne, jak: konflikt hybrydowy, atak hybrydowy, konflikt czwartej generacji i działania w szarej strefie, które były jedną z wielu prób wyjaśnienia hybrydowości współczesnych konfliktów. Próby definiowania wojny hybrydowej miały pomóc zrozumieć współczesne zagrożenia, które stanowią wyzwanie dla zapewniania bezpieczeństwa współczesnych państw.

Czym są działania hybrydowe ?

Jednak w rozważaniach należy zwrócić uwagę, że po siedmiu latach od spopularyzowania terminów wojna hybrydowa i zagrożenia hybrydowe dostrzega się w dalszym ciągu problem interpretacji – co jest lub nie jest zagrożeniem hybrydowym, nie tylko w dyskursie naukowym, ale również poprzez pryzmat podejścia EU i NATO. W rzeczywistości działania hybrydowe w warunkach pokoju to złożona niesankcjonowana przemoc i ludzka niepewność. Poszukując natury zagrożeń o cechach hybrydowych, trzeba podkreślić, że są one skutkiem celowych czynności agresora, którego działania są rozłożone w czasie, ograniczone możliwością wykorzystania dostępnych narzędzi do oddziaływania na państwa w przestrzeni międzynarodowej, a w rezultacie trudno zauważalne (uchwytne). Dlatego kluczowe jest zrozumienie, w jaki sposób agresor (państwowy lub niepaństwowy) może wykorzystać środowisko międzynarodowe, w tym konkurencję istniejącą między państwami, do wywierania wpływu na politykę wewnętrzną i zagraniczną państwa.

Rezultatem może być skuteczna destabilizacja istotnych obszarów funkcjonowania państwa. W działaniach hybrydowych agresor zdeterminowany jest uzyskaniem celu przy minimalizowaniu kosztów jego osiągnięcia. Warunkowane jest to sytuacją konkurującego podmiotu, jego wielkością, innowacyjnością, polityką zagraniczną, stanem gospodarczym oraz prawno-instytucjonalnym. Ważna jest również przyjęta strategia konkurencyjności, elastyczność i zdolność adaptacji, co daje możliwość zwiększenia szansy na osiągnięcie celu.

Przykład wizualizacji działania hybrydowego, w celu destabilizacji obszaru społecznego

Źródło: C. Pawlak, J. Keplin, Zdefiniować zagrożenie, Przegląd Sił Zbrojnych nr 4/2017, Wojskowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2017, s. 20.

Destabilizacja ekonomiczna i społeczna państw

Przyjmując hipotetycznie, że celem strategicznym agresora będzie destabilizacja obszaru społecznego w państwie X, to może on w pierwszej kolejności swój wysiłek skierować na obszar ekonomiczny. W celu destabilizacji tego obszaru może wykorzystać instrumenty finansowe i dokonać spekulacji na walucie danego kraju, wpływać na kursy walut, ale także spółki, których akcje volens nolens stają się przedmiotem wrogiego działania. Manipulacje na rynku finansowym można zdefiniować również jako szereg działań nakierowanych na podaż lub popyt, mających na celu obniżenie lub podwyższenie kursu – ceny np. akcji, tak aby spowodować transakcje kupna lub sprzedaży przez innych uczestników rynku po kursie korzystnym dla inicjatora tych działań. Innym rodzajem celowego wrogiego działania mogą być dążenia do uzależnienia ekonomiczno-gospodarczego.

Agresja gospodarcza jest celową działalnością ukierunkowaną na destabilizację gospodarki danego państwa, a uzależnienie gospodarcze to stan relacji między państwami, który ogranicza swobodę korzystania z własnych zasobów, czyli odnoszenia korzyści. W przedstawionych przykładach za pomocą narzędzi ekonomicznych podejmowane są próby wpływania na decyzje danego państwa, ale na warunkach i zasadach określonych przez agresora. Działania takie mogą być podjęte również przez międzynarodowe instytucje finansowe, a w szczególnej sytuacji nawet przez indywidualne osoby. Podejmowane działania mogą również być wspierane poprzez rozmyślne wywoływanie epidemii jako celowe wprowadzanie chorób zakaźnych wśród ludzi (np. wirus Zika, Ebola, dżuma, odra) i zwierząt (np. afrykański pomór świń, ptasia grypa) jako element odwrócenia uwagi. Udowodnienie winy lub celowych działań jest niezwykle trudne.

Sytuacja taka powoduje, że agresor uzyskuje efekt synergii, który wywołuje dodatkowe skutki gospodarcze, a w konsekwencji również społeczne. Należy dodać, że przy braku odpowiedniego przeciwdziałania ze strony państwa atakowanego, będą obserwowane skutki działań agresora. W konsekwencji nastąpi obniżenie akceptowalnego ryzyka, nie tylko w obszarze społecznym, gdzie został on przekroczony, ale również w pozostałych obszarach został on naruszony. Przykład obrazuje, jak obszary: polityczny, ekonomiczny, militarny, społeczny, informacyjny i infrastruktury zmniejszyły swoją odporność i zwiększyły podatność na zagrożenia jako efekt przyczynowo-skutkowy działania agresora.

Rozpoznanie działań hybrydowych

Następnym problemem jest trudność rozpoznania rzeczywistego celu strategicznego agresora. Nie wiadomo, czy zaobserwowane działanie było celem pośrednim, czy głównym. Istotnym elementem na arenie międzynarodowej w działaniach hybrydowych jest użycie środków dyplomatycznych jako elementu wywierania nacisku, który będzie wspierany odpowiednimi kampaniami informacyjnymi/dezinformacyjnymi.

Doskonałym przykładem wykorzystania przestrzeni informacyjnej, w której funkcjonują np. media społecznościowe jak np. Facebook i Twitter może być wykorzystywana jako tani i szybki sposób manipulacji informacją, a przez to uzyskanie pożądanej narracji. Ponadto celem agresora na portalach społecznościowych może być wykorzystanie hermetycznych środowisk, gdzie poddaje się manipulacji i zarządzaniu członków określonej grupy społecznej. Funkcjonując w zamkniętym środowisku i propagując pewne idee i schematy, zaczynają one tracić kontakt z rzeczywistością i przejmują cechy sztucznie wykreowanej większości, a w następstwie programowanie ludzkich zachowań. Ponadto umiejętne zarządzanie informacjami może powodować wyimaginowane konflikty. W skrajnym przypadku portale społecznościowe mogą stanowić dla agresora narzędzie do podżegania, potęgowania rasowych nienawiści, faszyzmu, a w konsekwencji dzielenia społeczeństwa.

Przyjęcie jednego z powyższych wariantów jako strategii osiągania celu agresora pokazuje, jak w perspektywie długoterminowej można doprowadzić do nieodwracalnych skutków. W wyniku takiego działania gospodarka zaatakowanego państwa może nie rozwijać się w zaplanowanym tempie, nie generuje zysków i oszczędności z przeznaczeniem na inwestycje. W konsekwencji agresor osiągnie zamierzony cel destabilizacji obszaru społecznego, który postrzegany będzie przez pryzmat zubożenia obywateli jako efekt wzrastającego bezrobocia w wyniku prowadzonych restrukturyzacji lub likwidacji przedsiębiorstw. Ponadto obserwowana będzie pogłębiona polaryzacja społeczeństwa, protesty społeczne, niekontrolowana emigracja z przyczyn ekonomicznych i politycznych. Wysoki poziom atrybucji powoduje łatwość ukrywania swoich agresywnych działań, a niezdolność podmiotu atakowanego do odstraszania i identyfikacji agresora umożliwia mu ustanowienie swojej silnej pozycji.

Cele działań hybrydowych

Dokonując analizy zaprezentowanego przykładu, można zidentyfikować również skutki tzw. pośrednie w pozostałych obszarach:

- politycznym, np. problem w wypełnianiu przez państwo jego głównych funkcji, a przez to osłabianie lub niweczenie działań organów albo instytucji realizujących cele i interesy narodowe;

- militarnym, np. zauważalny brak odpowiednich nakładów finansowych na rozwój sił zbrojnych państwa, co w kulminacyjnym splocie zdarzeń w stosunkach międzynarodowych może być przyczyną naruszenia suwerenności państwa;

- informacyjnym, np. wpływ na postrzeganie sytuacji jako efekt odpowiedniej narracji, zgodnej z zamiarem agresora;

- infrastruktury, np. brak należytych środków na modernizację posiadanych technologii i zakup nowych.

Dlatego istotne jest ciągłe monitorowanie środowiska bezpieczeństwa przez pryzmat działań informacyjnych, politycznych i ekonomicznych w celu wczesnego wykrycia cech charakterystycznych dla działań hybrydowych. Pojawienie się tych elementów choć w części może świadczyć o podjętych działaniach hybrydowych.

Przedstawione aspekty poznawcze zagrożeń o znamionach hybrydowych dowodzą, że:

- są one efektem działania hybrydowego realizowanego przez trudnego do określenia przeciwnika w warunkach pokoju;

- mają naturę „pełzającą”, a przez to są trudne do wykrycia;

- przeciwdziałanie im polega na ustaleniu źródła zagrożeń – dopóki nie zostanie ono zidentyfikowane, pozostaje niwelowanie skutków.

Ważna w rozważaniach dotyczących zagrożeń hybrydowych jest umiejętność oceny zagrożenia – czy jest ono efektem działania hybrydowego, czy tylko przypuszczeniem i subiektywnym odczuciem co do rodzaju, gdyż w rzeczywistości może być np. skutkiem podjętych nieodpowiednich decyzji lub innych niezamierzonych zdarzeń.

Do charakterystycznych cech wynikających z działania hybrydowego można zaliczyć te opisane poniżej:

- działania te są uzależnione od realnych możliwości (zdolności) agresora przy uwzględnieniu słabości obranego celu – determinuje to wybór strategii, użycia narzędzi i zaplanowanie przestrzeni czasowej na osiągnięcie celu;

- agresor obiera za cel najbardziej podatne i najmniej odporne obszary;

- działania mogą być również realizowane w przestrzeni międzynarodowej, często przy wykorzystaniu proxy;

- są prowadzone w perspektywie długoterminowej;

- agresor unika przekraczania „progów”, które mogłyby być uznane za naruszenie np. prawa międzynarodowego, mandatów ONZ, traktatów międzynarodowych, konwencji – o ile służą one jego celom;

- poziom zmienności siły oddziaływania jest decydujący w procesie rozpoznania symptomów wrogiego działania – powoduje to trudność w przypisaniu winy i działań;

- w przypadku rozpoznania symptomów jego wrogich działań agresor przekierowuje uwagę na inne działania, mniej istotne z punktu widzenia osiągania jego celów;

- podjęte działania powodują trudność w uzyskaniu konsensusu decyzyjnego w międzynarodowych organizacjach bezpieczeństwa oraz służbach i instytucjach odpowiedzialnych za bezpieczeństwo w państwie;

- agresor prowadzi działania informacyjne/dezinformacyjne w celu utrzymania swojej inicjatywy, wykorzystuje inne spektakularne wydarzenia na świecie, aby odwrócić uwagę od siebie.

Działania hybrydowe są złożone i wielopłaszczyznowe. Stosownie do obranego celu strona podejmująca takie działania może prowadzić je w jednym lub w wielu obszarach z jednoczesnym zróżnicowaniem ich co do czasu, przestrzeni (obszaru geograficznego) i intensywności. Atrybutem agresora jest jego zdolność adaptacyjna oraz selektywna, co do stosowanych narzędzi i wyboru celu.

Rozmawiał: Artur Bilski

NASZYMI PARTNERAMI SĄ: